در این مطالب از سندباد به سیستم اقتصادی کشور کویت و بزرگی و کوچکی اقتصاد کویت، بخش های مختلف اقتصاد در کویت و شرایط آن ها و همچنین شرایط کنونی این کشور به منظور شروع سرمایه گذاری در آن حواهیم پرداخت.
کویت از کوچکترین کشورهای منطقه خاورمیانه است اما با این وجود اقتصاد قدرتمندی دارد. البته همیشه اینگونه نبوده است و سیستم اقتصادی این کشور با فراز و نشیب هایی همراه بوده است. در این مقاله از سندباد قصد داریم تا به بررسی شرایط اقتصادی کشور کویت و شرایط سرمایه گذاری و زندگی در این کشور بپردازیم.
مروری بر اقتصاد کشور کویت برای شروع سرمایه گذاری
کویت به عنوان یکی از کوچکترین کشورهایی منطقه خاورمیانه به دلایل مختلفی در سال‌های اخیر به گزینه بسیار مناسبی برای شروع سرمایه گذاری شرکت‌های خارجی به ویژه ایرانی قرار گرفته است. از جمله این دلایل می‌توان به مالیات‌های کم، تورم کم و ارزش پول بالا اشاره کرد.
در سال‌های اخیر دولت کویت اقدامات زیادی را در خصوص قدرتمند سازی اقتصاد این کشور صورت داده است. در این مقاله از سندباد هم قصد داریم که به طور مفصل به بررسی محیط سیستم اقتصادی این کشور پردازیم.
تلاش دولت کویت برای تقویت اقتصاد
کویت با جمعیتی نزدیک به 8/2میلیون نفر، به لحاظ اقتصادی در رتبه 59 اقتصاد بزرگ جهان بر مبنای تولید ناخالص داخلی قرار دارد. بر اساس آمارهای رسمی، نزدیک به 5/1 میلیون نفر شهروند خارجی نیز در کویت زندگی می‌کنند.
جنگ دوم خلیج فارس و اشغال کویت در سال ۱۹۹۰ میلادی آسیب‌های فراوانی را بر اقتصاد کویت وارد ساخت و بیش از یک‌صد میلیارد دلار از ذخایر خارجی و سرمایه گذاری‌های این کشور را بر باد داد. پس از جنگ خلیج فارس، تولید ناخالص داخلی کشور پس از یک افول ناشی از اشغال تا سال ۱۹۹۳ میلادی رو به افزایش نهاد.
در سال ۱۹۹۳ میلادی، هیئت‌های کارشناسی بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول با بازدید از این کشور، یک برنامه اصلاحات اقتصادی را پیشنهاد کردند. این برنامه توسعه‌ای سه بخش اصلی خصوصی سازی، افزایش مالیات‌ها و حذف یارانه‌ها را در بر می‌گرفت.
بزرگی و کوچکی اقتصاد کویت
امروزه کویت دارای یک اقتصاد کوچک ولی باز است که به شدت به فروش نفت خام وابسته است. به طور میانگین فروش نفت خام نود درصد تولید ناخالص داخلی و ۷۵ درصد بودجه دولت را تأمین می‌کند.
بحران جهانی نفت در اواخر سال ۱۹۹۸ میلادی و اوایل سال ۱۹۹۹ میلادی موجب شد تا بودجه این کشور از ۵/۵ میلیارد دلار به سه میلیارد دلار کاهش یابد و همین امر چالش‌هایی را برای اقتصاد کویت فراهم آورد. البته بسیاری از مشکلات اقتصادی کویت در بیست سال گذشته مربوط به پیامدهای حمله عراق به تأسیسات نفتی این کشور در سال ۱۹۹۰ میلادی است.
برای درک بیشتر شرایط و چگونگی سرمایه گذاری در کشور کویت بد نیست نگاهی به مقاله «کویت : وضعیت سرمایه گذاری در این کشور چگونه است؟» بیندازید.
بخش‌های مختلف اقتصاد در کویت و شرایط آن‌ها
تأمین بودجه بازسازی شهرها و واحدهای اقتصادی از یک سو و هزینه اعزام نیروهای نظامی آمریکا برای دفاع از کویت در مقابل تهدیدات عراق موجب شد که دولت کویت در سال‌های گذشته به فکر جذب سرمایه‌های خارجی در کشور باشد.
کویت گذشته از ذخایر سرشار نفت، دارای منابع طبیعی مهم و شناخته شده دیگری نیست. در کنار کمبود شدید منابع طبیعی، محدودیت منابع انسانی عامل دیگری است که در ساختار اقتصادی کویت وجود دارد. وضعیت بخش‌های صنعت و معدن، کشاورزی و خدمات کویت در ادامه بیان شده است.
بخش صنعت و معدن و نقش آن در اقتصاد کویت
بخش صنعت و معدن کویت، ۴۸۲ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور را تشکیل داده و دومین بخش اقتصادی این کشور در سال ۲۰۰۹ میلادی است. محصولات عمده صنعتی کویت شامل موارد زیر است.
- نفت
- کود شیمیایی
- مواد حاصل از تصفیه نفت خام
- محصولات پتروشیمی
- سیمان و مصالح ساختمانی
- آب شیرین
- صنایع دستی
- ساخت و تعمیر کشتی
- فرآوری غذایی
صنعت نفت
کویت با وجود وسعت کم یکی از بزرگ‌ترین کشورهای تولید کننده نفت جهان است. ذخایر نفتی این کشور بیش از سه برابر ذخایر نفتی آمریکا و ده درصد از کل ذخایر نفتی جهان است.
در سال‌های گذشته با بهره‌برداری از سه حلقه چاه جدید در منطقه مرزی الرتقد، چاه‌های در دست بهره‌برداری در این منطقه به یازده حلقه رسید. چاه‌های الرقه مورد ادعای دولت عراق است و به موجب علامت گذاری جدید مرزی در طرف کویت واقع شده است. در نمودار زیر میران تولی نفت خاک کشور کویت در چند سال اخیر به تصویر کشیده شده است.
صنعت گاز
همگام با رشد صنعت نفت در کویت، این کشور برنامه ریزی گسترده‌ای برای استخراج و بهره‌برداری از منابع گاز طبیعی کرده است. منابع گاز در اطراف بندر الاحمدی و شعیبه ذخیره شده و سپس توسط سوپر تانکرهای ویژه حمل گاز به کشورهای مصرف کننده صادر می‌شود. تولید و استخراج گاز در کویت روند رو به رشدی را نشان می‌دهد.
صنعت برق
در سال ۱۹۵۳ میلادی برای نخستین بار در کویت با بهره‌برداری از یک مولد بخار، نیروی برق تولید شد. این مولد در منطقه السویخ با توان تولید ۷۵۰ کیلووات ساعت برق آغاز به کار کرد، هم اکنون توان تولید اسمی برق کویت 6898 مگاوات است که این میزان تولید برق پانزده درصد بیشتر از مصرف آن است. کویت دارای شش نیروگاه برق بزرگ است، نیروگاه‌های برق کویت توان تولید بیش از ۲۷ میلیارد کیلووات ساعت انرژی برق را دارند.
صنعت پالایش
پالایشگاه‌ها مهمترین واحدهای صنعتی کویت هستند. کویت دارای سه پالایشگاه عمده الاحمدی، مینا عبدالله و شعیبه است. توان پالایش نفت در این سه پالایشگاه تا یک میلیون بشکه در روز برنامه ریزی شده است.
صنایع پتروشیمی
صنایع پتروشیمی کویت چندان گسترده نیست. این صنایع از سال ۱۹۷۱ میلادی آغاز به کار کرده‌اند، ولی امروزه دولت کویت با توجه به در اختیار داشتن منابع فراوان نفت و گاز، طرح‌های کلان با سرمایه گذاری داخلی و خارجی را برای پیشرفت صنعت پتروشیمی در دستور کار دارد.
صنایع شیمیایی
چندین واحد صنعتی که عمدتاً به پالایشگاه‌های کویت وابسته‌اند، به تولید مواد شیمیایی مانند گازهای صنعتی آرگون، فرئون و هالون می‌پردازند. تأسیسات و واحدهای صنعتی کویت در ۲۹ ناحیه کشور و بیشتر در کناره‌های شهر کویت، ناحیه مرکزی، جنوبی و در کنار بنادر مستقر شده‌اند.
ناحیه صنعتی شعیبه نخستین و مهمترین ناحیه صنعتی کویت از دید بزرگی و اهمیت صنایع مستقر در آن است. پس از آن، ناحیه مینا عبدالله است که پالایشگاه‌های نفت و صنایع وابسته در آن هستند. از نظر پراکندگی تعداد واحدهای صنعتی، نواحی الشویخ، صبحان، الری، امغره وکبار المقاولین بیش‌ترین تعداد کارگاه‌های صنعتی را دارا هستند. همچنین مناطق الاحمدی، المطلاع، شعیبه و الصلیبه به ترتیب بیش‌ترین واحدهای صنعتی را دارا هستند.
نقش بخش صنعت در اقتصاد کویت
چنانچه گفته شد اقتصاد کویت به لحاظ شرایط جغرافیایی و منابع طبیعی، کاملاً به نفت وابسته است و صنایع تولیدی غیرنفتی نقش چندانی در اقتصاد کویت ندارند. با وجود سیاست‌های تشویقی دولت کویت مانند وام‌های بلند مدت با نرخ‌های بهره تشویش، یارانه اجاره زمین و محوطه‌های صنعتی، در مجموع عملکرد صنایع تولیدی و نقش آن‌ها در تولید ناخالص داخلی کویت چندان امیدوارکننده نیست.
در سال‌های گذشته صادرات کویت به جهان بیشتر شامل نفت و فرآورده‌های آن، کود شیمیایی، پلاستیک و محصولات شیمیایی آلی و معدنی بوده است. از سوی دیگر واردات این کشور از جهان بیشتر شامل طیف گسترده‌ای از کالاها مانند مواد غذایی، مصالح ساختمانی، وسایل نقلیه و قطعات آن، پوشاک و پارچه، مواد غذایی و ماشین‌آلات صنعتی بوده است.
بخش کشاورزی و نقش آن در اقتصاد کویت
بخش کشاورزی کویت بسیار کوچک است. در سال ۲۰۰۹ میلادی، سهم بخش کشاورزی این کشور از تولید خالص داخلی ۰۳ درصد بوده است. تنها 84/0 درصد زمین‌های کویت برای کشاورزی و کشت میوه و سبزیجات مناسب است.
عمده‌ترین محصولات کشاورزی کویت، آبزیان (انواع ماهی) و خرما هستند کویت با قرار گرفتن در عرض جغرافیایی ۳۰ درجه شمالی و در حاشیه بیابان‌های خشک و سوزان عربستان، کشوری با آب و هوای خشک بیابانی است و هرگز آب جاری در آن دیده نمی‌شود، نبود آب‌های سطحی برای کشت و هوای گرم و بیابانی، از کویت سرزمینی بسیار نامناسب برای کشاورزی ساخته است.
زمین‌های قابل کشت کویت تنها مساحتی بیش از 84/0 درصد از خاک کشور، یعنی کمتر از دویست کیلومتر مربع بوده و چراگاه‌های آن نیز فصلی است. به همین دلیل بخش کشاورزی و دامداری در کویت کم اهمیت و ناچیز است.
در واقع کشاورزی پایه زندگی و درآمدزایی مردم کویت نیست و ساختار اقتصادی این کشور به آن وابستگی ندارد هر چند کویت به جهت نداشتن آب جاری و خاک مناسب کشاورزی یک کشور کشاورزی به شمار نمی‌رود، ولی از سال ۱۹۵۳ میلادی کشاورزی در کویت مورد توجه قرار گرفت.
در دهه ۱۹۷۰ میلادی با اوج گیری درآمد نفت کویت و اختصاص مبالغ بیشتر یارانه کشاورزی، چند شرکت کشاورزی در کویت تأسیس شد که با استفاده از منابع آب زیرزمینی و اصلاح خاک، کشتزارهای بزرگی را در مناطق الصلیبة، الوفره و العبدلی ایجاد کردند.
بخش کشاورزی و نقش دولت در آن
با وجود ناچیز بودن سهم کشاورزی در اقتصاد کویت، از گذشته تاکنون ماهی گیری و بهره‌برداری از منابع دریایی یکی از منابع اصلی درآمد کویتی‌ها بوده است. صید ماهی و میگو در کویت رونق دارد و خوراک دریایی برای مصرف داخلی کویت و اندکی نیز صادرات به دیگر کشورها استفاده می‌شود.
در کویت چند شرکت در بخش ماهی گیری فعالیت دارند که به صید، انجماد، بسته‌بندی و فروش ماهی و میگو می‌پردازند. سازمان امور کشاورزی و منابع دریایی کویت بر اساس دو طرح کوتاه مدت پنج ساله و بلند مدت بیست ساله تا سال ۲۰۰۸ میلادی بخش کشاورزی را اندکی گسترش داده است.
دولت هم اکنون برای گسترش کشاورزی، سیاست‌های تشویقی و تسهیلاتی را اعمال می‌کند. کمک‌های دولتی به بخش کشاورزی شامل تأمین نیروهای فنی و متخصص، ارائه بذرهای اصلاح شده، کودهای شیمیایی و پلاستیک سفید (برای گلخانه) با قیمت‌های پایین می‌شود.
در کنار سازمان امور کشاورزی و منابع دریایی کویت که ارگان دولتی و مسئول این بخش در کویت است، سازمان‌ها و اتحادیه‌های دیگری از جمله جمعیت مهندسین کشاورزی، اتحادیه کشاورزان، اتحادیه ماهی گیران و صاحبان کشتی‌های کوچک، اتحادیه جمعیت‌های تعاونی تولید کننده فرآورده‌های کشاورزی، جمعیت کشاورزی الوفره و جمعیت کشاورزی العبدلی نیز در بخش کشاورزی فعالیت دارند.
بخش خدمات و نقش آن در اقتصاد کویت
بخش خدمات با 5/51 درصد، بزرگ‌ترین بخش اقتصاد کویت را تشکیل می‌دهد. خدمات مالی، بانکی، بیمه، درمانی، رفاهی و خدمات گردشگری از مهمترین بخش‌های خدماتی ارائه شده در این کشور است. کویت به دلایل گوناگون محل مناسبی برای بازدید گردشگران به شمار نمی‌رود.
بیشتر سفرهای مردم دیگر کشورها به مقصد کویت، با هدف تجاری با دید و بازدید با مهاجران خارجی مقیم این کشور انجام می‌شود. این کشور در سال‌های گذشته چندین مرکز دیدنی احداث نموده که بزرگ‌ترین آن‌ها مجتمع تجاری او نیوز و مارینا مال (بازار ساحلی) هستند.
هم چنین برای تسهیل ورود شهروندان خارجی از ۳۴ کشور جهان بیشتر کشورهای غربی در فرودگاه کویت روادید فوری صادر می‌شود. تعداد هتل‌های بزرگ کویت بیش از بیست هتل است. طرح‌ها و پروژه‌های عمده در صنعت گردشگری کویت عبارت‌اند از:
- طرح تکمیل مرکز تجاری مارینا مال
- طرح گردشگری جزیره فیلکا
- گسترش تفریح گاه خیران
- توسعه شهر تفریحی کویت
- توسعه جزیره سبز
- توسعه مرکز علمی کویت
طرح توسعه جزایر بوبیان و فیلکا از بزرگ‌ترین طرح‌های اقتصادی این کشور هستند. دولت کویت در نظر دارد در جزیره بوبیان، یک بندر بزرگ برای حمل و نقل کالا و خدمات رسانی به کشورهای منطقه به ویژه ایران و عراق احداث کند.
بر اساس این طرح، قرار است جزیره بوبیان به عنوان جزیره تجاری و جزیره فیلکا به عنوان مرکز گردشگری به بهره‌برداری برسد، هم اکنون طرح توسعه جزایر تهیه شده و برای اجرای بخش‌های مختلف آن شامل تأسیسات زیربنایی، مجتمع‌های تجاری، مراکز گردشگری و مواردی من جمله توسط شرکت‌های خصوصی، به مناقصه گذاشته شده است.
تولید ناخالص داخلی
تولید ناخالص داخلی (GDP) در سال ۲۰۰۹ میلادی میزان تولید ناخالص داخلی کویت بر اساس نرخ رسمی مبادله ۱۱۶۷۲ میلیارد دلار و رشد تولید ناخالص داخلی برابر با 7/1 درصد بوده است که در نمودار زیر این نرخ در چند سال اخیر نشان داده شده است.
تولید ناخالص داخلی (GDP) به تفکیک سهم بخش‌های عمده اقتصادی و درآمد سرانه، در جدول شماره زیر آمده است.
| شاخص | میزان |
| تولید ناخالص داخلی | 7/145 میلیارد دلار بر اساس برابری قدرت خرید |
| تولید ناخالص داخلی | 2/116 میلیارد دلار بر اساس نرخ رسمی مبادله |
| درآمد سرانه | 54100 دلار بر اساس برابر قدرت خرید |
| نرخ رشد تولید ناخالص داخلی | 7/1 درصد |
| سهم بخش صنعت از تولید ناخالص داخلی | 2/48 درصد |
| سهم بخش کشاورزی از تولید ناخالص داخلی | 3/0 درصد |
| سهم بخش خدمات از تولید ناخالص داخلی | 5/51 درصد |
شاخص‌های مهم اقتصاد کشور کویت
سیستم اقتصاد کشور کویت تابع بازار آزاد است. در سال ۲۰۰۹ میلادی میزان درآمدهای این کشور برابر با 72/02 میلیارد دلار و هزینه‌ها نیز برابر با 47/57 میلیارد دلار بوده در ادامه به مهمترین شاخص‌های اقتصادی کویت بر اساس آخرین آمار و اطلاعات اشاره شده است.
نرخ تورم در کشور کویت
نرخ تورم از فاکتورهای مهم در اقتصاد کشور کویت است که در این کشور در سال‌های گذشته با نوسان همراه بوده است. نرخ تورم این کشور از سال ۲۰۰۴ میلادی تاکنون روند افزایش داشته و در سال ۲۰۰۹ میلادی شتاب بیشتری به خود گرفته است. در نمودار زیر نرخ تورم کویت در 10 سال اخیر نشان داده شده است.
نرخ بیکاری در کشور کویت
بر اساس آمار رسمی، نرخ بیکاری کشور کویت در سال ۲۰۰۹ میلادی برابر با 2/2 درصد بوده است. کویت یک میلیون نفر نیروی کار دارد که بیشتر آن‌ها، مهاجران کشورهای نزدیک هستند. نزدیک به نیمی از نیروی کار کویت در بخش‌های دولتی و خدمات اجتماعی، چهل درصد در بخش خدمات و ده درصد در بخش صنعت و کشاورزی شاغل هستند. در نمودار شماره زیر نرخ بیکاری کویت در 10 سال اخیر به تصویر کشیده شده است.
چرا باید در کشور کویت سرمایه گذاری کرد؟
از مهمترین عواملی که باعث تحریک افراد یا شرکت‌ها به سرمایه گذاری در یک کشور با شرایط اقتصادی و سیاسی خاص می‌شود، تلاش‌های دولت کشور به منظور جذب سرمایه گذاری‌های خارجی به حداکثر مقدار ممکن است. این تلاش‌ها هستند که تمامی شرایط و بستر‌ها را برای حضور هر چه بیشتر سرمایه گذاران خارجی و متعاقباً قدرتمند شدن اقتصاد یک کشور مانند کویت را فراهم می‌کند.
دولت کویت نیز در سال‌های اخیر بنا بر توصیه و پیشنهادهای سازمان‌های بین‌المللی اصلاحاتی را به منظور افزایش جذب سرمایه گذاری خارجی به کار گرفته است. از طرفی هم میزان تورم و مالیات در این کشور بسیار پایین بوده و تاثیر مهمی بر اقتصاد این کشور و تصمیم بر سرمایه گذاری در آن می‌گذارند.
در مقاله «صادرات و واردات کویت + بررسی جامع وضعیت صادرات و واردات در این کشور» به بررسی شرایط کلی صادرات و واردت در کشور کویت پرداخته شده است. در مقاله «قوانین صادرات و واردات در کشورهای خاورمیانه چیست؟» نیز به بررسی کلی مهمترین قوانین صادرات و واردات کشورهای مختلف خاورمیانه پرداخته شده است.
سخن آخر
اقتصاد کشور کویت علی‌رغم کوچک بودن اما فضایی بازی را در اختیار فعالان در آن قرار می‌دهد. اقتصاد این کشور از بخش‌های مختلفی تشکیل شده است که هر کدام تاثیر خود را بر اقتصاد این کشور می‌گذارند. از میان این بخش‌ها، نفت، کشاورزی و خدمات بزرگ‌ترین نقش را در رشد و توسعه اقتصادی این کشور کوچک خاورمیانه می‌گذارند.
لطفا نظرات خود را به جهت بهبود در امر تولید محتوا با ما در میان بگذارید.
