شهرهای مهم پاکستان عبارت از اسلام آباد، کراچی، لاهور، راولپندی، پیشاور و کویته هستند. در این مطلب با جغرافیای پاکستان، مناطق جغرافیایی اصلی پاکستان، همسایگان پاکستان و جمعیت پاکستان بیشتر آشنا خواهید شد.
جمهوری اسلامی پاکستان از دیگر همسایه‌های شرقی کشورمان است. ساختار سیاسی و اقتصادی این کشور نیز منحصر به فرد است و حضور در آن مستلزم داشتن آگاهی درست و کامل از ساختارهای مختلف موجود در این کشور است. به دلیل مرز گسترده خاکی و همچنین روابط تجاری که بین دو کشور پاکستان و جمهوری اسلامی ایران برقرار است، در چند مطلب قصد داریم که سیستم سیاسی و اقتصادی این کشور را معرفی کنیم. در این مقاله به بررسی کلیاتی در مورد جغرافیای و شرایط جامعه از جمله جمعیت این کشور می‌پردازیم.
جغرافیای پاکستان
پاکستان در منطقه آسیای جنوب غربی واقع شده است. این کشور بخشی از شبه جزیره هندوستان است. پاکستان تا اواسط قرن 19 میلادی جزئی از کشور هند بود تا این که در ۱۴ آگوست سال ۱۹۴۷ از هند جدا شده و استقلال یافت. در حد فاصل فلات بلوچستان و کوه‌های سلیمان در غرب و صحرای شرق، رودخانه‌ای با نام ایندوس جاری است. آب و هوای پاکستان، گرم و خشک، با میانگین دمای ۲۷ درجه سانتی‌گراد و میانگین بارش ۹۰ سانتی‌متر است. میانگین بارش ماهیانه بر حسب میلی‌متر و میانگین درجه حرارت بر حسب سانتی‌گراد به ترتیب در دو شکل زیر نشان داده شده است.
بارندگی در اطراف کوه‌های شمالی پاکستان بیشتر است. بیش از ۵۰ درصد جمعیت پاکستان کشاورز بوده و در اطراف رودها، به زراعت مشغول هستند. درصد شاغلان در صنعت کشاورزی کشور پاکستان در شکل زیر نشان داده شده است.
محصولات مهم کشاورزی این کشور عبارت از گندم، کتان، ذرت، برنج و نیشکر و ذخایر معدنی آن شامل زغال‌سنگ و مس بوده و صنایع عمده پاکستان، صنایع غذایی و فلزی است. نسبت مساحت زمین‌های کشاورزی و کل مساحت زمین‌های کشاورزی در این کشور به ترتیب در دو شکل زیر نشان داده شده است.
مناطق جغرافیایی اصلی پاکستان
این کشور به سه منطقه جغرافیایی اصلی تقسیم می‌شود که عبارت از ارتفاعات شمالی، جلگه رود سند و فلات بلوچستان هستند.
ارتفاعات شمالی
سه رشته‌کوه بزرگ جهان یعنی هیمالیا، قراقروم و هندو کش در مناطق شمالی پاکستان با هم تلاقی می‌کنند. تقریباً کلیه مناطق شمالی و شمال غربی این کشور از کوه‌های مرتفع پوشیده شده است و این کوه‌ها غالباً مشخص کننده مرزهای بین‌المللی بین پاکستان، چین و افغانستان هستند. بزرگ‌ترین قله پاکستان که دومین قله مرتفع جهان نیز هست، گدو (۸۴۰۰ متر) نام دارد و در سلسله جبال قراقروم واقع است. دومین قله مرتفع پاکستان، به نام نانگا پربت (۷۸۰۰ متر) در کوه‌های هیمالیا قرار دارد.
جلگه رود سند
جلگه رود سند ایالت‌های پنجاب و سند را شامل می‌شود و از حاصلخیزترین نواحی کشاورزی این کشور است. در غرب جلگه سند کویرهای تهل و تهر (یا کویر بزرگ هند) قرار دارند.
فلات بلوچستان
فلات بلوچستان منطقه هموار و غیر قابل زراعتی به وسعت 35۰ کیلومتر مربع است که کوه‌های مکران و سلیمان در آن قرار دارند. مهم‌ترین رود پاکستان رود سند است، د با طولی معادل ۲۹۰۰ کیلومتر که یکی از بزرگ‌ترین رودهای جهان است. این رود که از برف کوه‌های هیمالیا سرچشمه می‌گیرد، مسیر خود را از تبت آغاز کرده، از منطقه مورد اختلاف کشمیر گذشته و پس از عبور از پاکستان در نزدیکی دهانه خلیج فارس به دریای عرب می‌ریزد.
این رود حیات بخش، بزرگ‌ترین منبع طبیعی مردم پاکستان به شمار می‌آید. ۱۶۰۹ کیلومتر از کل طول این رود در پاکستان جریان دارد. انشعاب‌های عمده این رود عبارت از رودهای شیگار، شیوگ، هنزا، گیلگیت، اشکومان، یاسین، کابل و گومل در جنوب ایالت سرحد شمال غربی و پنجند (به معنای پنج رود) در شمال غربی هستند. پنجند از به هم پیوستن رودهای جهلوم یا جہلم، چناب، راوی، بیاس و ستلج تشکیل گردیده است.
به دلیل این که سر چشمه هر پنج رود در هند است و همه (جز یک رود) به سوی جنوب به پاکستان می‌ریزد، اختلاف بر سر تقسیم آب در روابط هند و پاکستان تا زمان پیدایش کانال‌های مشترک، تحت عنوان طرح بین‌المللی آب‌های سند وجود داشت. بنا بر معاهده ۱۹۶۰ آب رودهای سند، جہلم و چناب به پاکستان اختصاص یافت. مهم‌ترین رود بلوچستان ژوپ است و معروف‌ترین دریاچه پاکستان سیف الملوک واقع در خاقان است.
همسایگان
مساحت این کشور ۸۰۳۹۴۰ کیلومتر مربع است که از این مقدار ۷۷۸۷۲۰ کیلومتر مربع زمین و 220۲۵ کیلومتر مربع آن آب‌های سطحی است. پاکستان از شمال با کشور افغانستان و چین و از غرب با هند، از شرق با ایران و افغانستان و از جنوب با دریای عرب مجاور است. مرز مشترک این کشور با ایران ۸۹۱ کیلومتر، با افغانستان ۲۴۶۶ کیلومتر، با چین ۵۲۳ کیلومتر و با هند ۲۰۲۸ کیلومتر است. این کشور ۸۴۱ کیلومتر نیز مرز ساحلی دارد.
جمعیت
جمعیت این کشور بر اساس آمار تخمینی در سال 2020 بیش از 220 میلیون نفر است. رشد سالانه جمعیت در این کشور در حال حاضر نزدیک به 2 درصد است. نرخ رشد جمعیت در چند دهه گذشته و نرخ افزایش جمعیت در چند دهه گذشته به ترتیب در شکل زیر نشان داده شده است.
شهرهای مهم
شهرهای مهم پاکستان عبارت از اسلام آباد، کراچی، لاهور، راولپندی، پیشاور و کویته هستند. شهر اسلام آباد در اکتبر ۱۹۵۹ (به جای کراچی) به عنوان پایتخت جدید پاکستان انتخاب شد. تمامی ساختمان‌های اصلی دولت در این شهر قرار دارد. شهر لاهور مرکز استان پنجاب و مرکز دانش و فرهنگ اسلامی است. راولپندی یا پندی برخلاف اسلام آباد شهری بسیار پر جمعیت است. در این شهر پادگان‌ها و تأسیسات نظامی متعددی به چشم می‌خورد. هنوز هم قسمت اعظم ستادهای ارتش در آنجا قرار دارد.
کراچی به عنوان تنها شهر بندری پاکستان غربی و نیز نخستین پایتخت، پس از استقلال پاکستان به یک‌باره به شهری با جمعیت بیش از یک میلیون نفر تبدیل شد. کراچی تنها بندر ورود ماشین افزار، آهن و فولاد و ابزارهای مختلف لازم برای توسعه و مدرنیزه کردن سراسر پاکستان است و فولاد و ابزارهای من میلیون نفر تبدیل پس از استقلال کراچی دارای یک فرودگاه بین‌المللی به نام قائد اعظم نیز هست. هم اکنون جمعیت کراچی بیش از ۱۲ میلیون نفر تخمین زده می‌شود.
پیشاور مرکز استان سرحد شمال غرب است. گذرگاه خیبر و سد بزرگ ورسک، مهم‌ترین سازه سلسله طرح‌های هیدروالکتریک پاکستان، در کنار این شهر قرار دارد. کویته مرکز استان بلوچستان است. اطراف این شهر منطقه حاصلخیزی است. هر چند بلوچستان کمترین جمعیت را نسبت به استان‌های دیگر پاکستان دارا است، بزرگ‌ترین استان در این منطقه به شمار می‌آید.
سخن آخر
در این مقاله سعی کردیم که مروری بر کلیات جغرافیای کشور پاکستان از جنبه‌های مختلف داشته باشیم. مسلماً شروع هر کسب و کاری در هر کشوری که باشد باید با اطلاعات درست از جامعه مصرفی آن کشور صورت گیرد.
لطفا نظرات خود را به جهت بهبود در امر تولید محتوا با ما در میان بگذارید.
