کشور لبنان این روزها یکی از مقاصد مهم صادرات و واردات برای سرمایه گذاران است. در این مطلب با پیشینه کشور لبنان و ساختار سیاسی حکومت لبنان آشنا خواهید شد.
کشور لبنان از جنبه‌های سیاسی و تجاری یکی از همسایه‌های ارزشمند برای ایران است. کشور لبنان این روزها یکی از مقاصد مهم صادرات و واردات برای سرمایه گذاران ایرانی است. اطلاع از شرایط سیاسی هر کشوری برای شروع سرمایه گذاری و یک کسب کار چه کوچک و چه بزرگ واجب است. از این رو در این مقاله از سندباد قصد داریم تا به مروری کلی بر ساختار سیاسی در حکومت لبنان و قوای سه گانه آن بپردازیم.
پیشینه کشور لبنان
بر اساس شواهد تاریخی به دست آمده اولین ساکنان سرزمین لبنان کنونی، کنعانی‌ها و از نژاد سامی بودند که با یونانیان روابط تجاری گسترده‌ای داشتند و یونانیان آن‌ها را فینیقی می‌نامیدند. فینیقی‌ها قومی دریانورد و بازرگان بودند و سرزمین آن‌ها شامل شهرهایی در شرق مدیترانه و مهاجرنشین‌هایی در کرانه‌های مدیترانه بود. بخشی از تاریخ این کشور با تاریخ ایران در دوره هخامنشیان مشترک است.
پس از آن که کوروش بزرگ فینیقیه را فتح کرد، به مدت دو قرن هخامنشیان فرمانروای این منطقه بوده‌اند. پس از آن، اسکندر مقدونی، شهر صور (پایتخت فینیقیه) را فتح کرد. به طور کلی، امپراتوری‌های گوناگونی از جمله هخامنشیان، ساسانیان، یونانیان، امپراتوران روم و بیزانس، خلفای مسلمان، صلیبیان و خلفای عثمانی بر لبنان فرمان رانده‌اند.
ولی تاریخ معاصر این کشور بیشتر به دویست سال اخیر بر می‌گردد. به دنبال فتح سوریه توسط نیروهای انگلیسی و فرانسوی، فرانسه در سال ۱۹۲۰ میلادی قیمومیت لبنان را به طور جداگانه تصاحب کرد. در آن هنگام اکثریت سوری‌ها مسلمان و اکثریت لبنانی‌ها مسیحی مارونی بود. لبنان در ۲۲ نوامبر ۱۹۴۳ میلادی از سرزمین‌های عثمانی جدا شد و در همان سال از سوی دولت فرانسه به عنوان کشوری دارای استقلال اعلام شد.
تا پایان سال ۱۹۴۶ میلادی نیروهای فرانسوی به طور کامل از لبنان بیرون رفتند. بر اساس یک پیمان ملی و شفاهی میان گروه‌های دینی این کشور، مقرر شد رئیس جمهور یک مسیحی مارونی، نخست وزیر یک مسلمان سنی، سخنگوی مجمع ملی یک مسلمان شیعه و فرمانده ارتش و نیروی نظامی یک مسلمان دروزی باشد و این روند به مدت دو دهه ادامه یابد.
فرقه‌های مسلمان به رهبری کمال جمیلات و صائب سلام در برابر دولت و رئیس جمهور مسیحی مارونی این کشور، کمیل شمعون، دست به شورش برداشتند. جنگ‌های داخلی میان مسلمانان و مسیحی‌های این کشور باعث نابودی بخش‌های زیادی از شهر بیروت شد که با دخالت کشور سوریه و نشست رهبران هجده فرقه به جنگ پایان داده شد.
تا پیش از جنگ داخلی در سال‌های ۱۹۷۵ تا ۱۹۹۰ میلادی لبنان کشوری ثروتمند در منطقه و پایتخت بانکداری جهان عرب به شمار می‌رفت و هر ساله بسیاری از گردشگران خارجی را جذب خود می‌کرد تا جایی که بیروت را به عنوان پاریس خاورمیانه می‌شناختند. به دلیل قدرت مالی بسیار، لبنان به عنوان سوئیس خاورمیانه شناخته می‌شد.
جنگ داخلی خسارات اقتصادی بسیاری به لبنان زد. پس از پایان جنگ، تلاش‌های بسیاری شد تا اقتصاد کشور بهبود یابد و زیرساخت‌ها از نو ساخته شود که نتایج مثبت آن در سال‌های گذشته آشکار شده است.
رژیم صهیونیستی سه بار در سال‌های ۱۹۷۸، ۱۹۸۲ و ۲۰۰۶ میلادی به لبنان یورش برده است. حمله اول در مارس ۱۹۷۸ میلادی روی داد و در ماه ژوئن همان سال پایان یافت.
بیشتر بدانید : لبنان چگونه کشوری است؟ کلیاتی در خصوص کشور لبنان
حمله دوم در ژوئن ۱۹۸۲ میلادی آغاز شد. در چهاردهم سپتامبر ۱۹۸۲ میلادی بشیر جمیل رئیس جمهور لبنان در قرارگاه حزب فالانژیست بر اثر انفجار بمب ترور شد. در آگوست سال ۲۰۰۴ میلادی یکی از سران لبنانی طرفدار سوریه به نام ایمیل لحود به عنوان رئیس جمهور انتخاب شد.
بر اساس قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل در سپتامبر ۲۰۰۴ میلادی، سوریه ملزوم شد نیروهای خود را که در خاک لبنان مستقر هستند از این کشور خارج کند. در فوریه ۲۰۰۵ میلادی، رفیق حریری، نخست وزیر سابق لبنان در یک بمب گذاری در بیروت ترور شد. تا سال ۲۰۰۶ میلادی بازسازی به پایان و کشور به ثبات نسبی رسید.
با آغاز جنگ رژیم صهیونیستی علیه لبنان در دوازدهم ژوئیه ۲۰۰۶ میلادی، خسارات بسیاری به زیرساخت‌های کشور وارد شد و جمعیت گسترده‌ای بی‌خانمان شدند. از سپتامبر ۲۰۰۶ میلادی دولت لبنان برنامه رسیدگی به اموال مخروبه بیروت، طیر و دیگر روستاهای جنوب لبنان را آغاز کرد. در جنگ سی و سه روزه میان رژیم صهیونیستی و لبنان، بیش از چهار میلیارد دلار خسارت به اقتصاد لبنان وارد شد. امروزه لبنان از شش استان تشکیل شده است.
- بیروت
- جبل لبنان
- شمالی لبنان
- بقاع
- نبطیه
- جنوب لبنان
ساختار سیاسی حکومت لبنان چگونه است؟
ساختار سیاسی از دیگر موضوعاتی است که در خصوص کشور لبنان به تشریح آن می‌پردازیم. بر اساس قانون اساسی لبنان، نظام حکومتی این کشور جمهوری است. در این کشور مانند بسیاری از کشورهای جهان، قوای سه گانه قانون گذاری، اجرایی و قضایی وجود دارد.
پس از پذیرش استقلال لبنان توسط فرانسه در دهه چهل میلادی، قانون لبنان حقوق سیاسی فراوانی را به مارونی‌ها داد که از آن جمله می‌توان به اختصاص جایگاه ریاست جمهوری و در اختیار داشتن اکثریت مجلس لبنان اشاره کرد. بر اساس نظام امتیازات طایفه‌ای فرانسه، سنی‌ها نخست وزیر و شیعیان ریاست مجلس را در اختیار گرفتند.
در پی جنگ‌های داخلی، مسیحیان در نشست طایف عربستان پذیرفتند که بخشی از امتیازات خود را به مسلمانان اعطا کنند. در پی این نشست دامنه اختیارات رئیس جمهور مارونی تا حدودی کاسته شد. میثاق ملی سال ۱۹۴۳ میلادی که می‌توان آن را قانون اساسی غیر مدون لبنان به شمار آورد، دارای سه اصل زیر است.
- استقلال کامل لبنان در برابر غرب و جهان عرب به طور یکسان (که مسیحیان از قیمومیت فرانسه و مسلمانان از پیوستن به وحدت دوگانه‌شان با سوریه دست بردارند)
- وابستگی عربی برای لبنان
- تقسیم بندی مذهبی قدرت بر اساس تعداد افراد هر فرقه دینی
از طرفی هم در اصل ۴۹ قانون اساسی لبنان آمده است که رئیس جمهور، رئیس حکومت و نماد وحدت کشور است. وی بر احترام به قانون اساسی و حفظ استقلال لبنان، وحدت و تمامیت ارضی آن نظارت دارد. وی ریاست شورای عالی دفاع و فرماندهی کل قوای مسلح را بر عهده دارد که خود تحت اداره شورای وزیران است.
قانون اساسی در کشور لبنان چگونه است؟
قانون اساسی در سال ۱۹۴۷ میلادی قانون اساسی این کشور تصویب شد. قانون اساسی اصلی‌ترین مرجع و منبع تعیین کننده چگونگی اداره کشور به شمار می‌رود. در سال ۱۹۹۱ میلادی قانون اساسی لبنان اصلاح شد. در این کشور همه ۲۱ ساله‌ها می‌توانند در انتخابات شرکت کنند قانون اساسی کنونی لبنان، آن را کشوری مستقل، متحد، تجزیه ناپذیر و با حفظ تمامیت ارضی می‌داند.
بر آزادی عقاید دینی و احترام به مصالح فرقه‌ها تأکید دارد. بر اساس ماده ۹۵ قانون اساسی، فرقه گرایی یک اصل ثابت به شمار می‌آید و برای ایجاد عدالت و انسجام، همه شغل‌های عمومی به طور یکسان و منصفانه میان فرقه‌های گوناگون تقسیم می‌شود.
قوه مجری در حکومت لبنان
انتخابات ریاست جمهوری هر شش سال یک‌بار برگزار می‌شود. آخرین انتخابات در سال ۲۰۰۸ میلادی بوده و انتخابات بعدی در سال ۲۰۱۴ میلادی خواهد بود. اعضای کابینه دولت توسط نخست وزیر و با مشورت رئیس جمهور و اعضای مجمع ملی انتخاب می‌شوند.
بر مبنای قانون اساسی لبنان، رئیس جمهور باید توسط نمایندگان مجلس و از میان مسیحیان مارونی انتخاب شود. پارلمان لبنان، رئیس جمهور را با رأی گیری پنهان انتخاب می‌کند. وی در دور اول باید دو سوم آرا و در دور دوم باید اکثریت مطلق مجلس را از آن خود کند.
تنها قدرت فعال در نظام لبنان در دست رئیس جمهوری است. او نخست وزیر را از میان مسلمانان سنی انتخاب می‌کند و انتخاب وزرا توسط نخست وزیر و با توافق رئیس جمهور خواهد بود. سید حسن نصرالله یکی از چهره‌های سیاسی و مذهبی مطرح در کشور لبنان است. وی دبیر کل حزب‌الله لبنان است و در دفاع از سرزمین‌های جنوب لبنان نقش قابل ملاحظه‌ای داشته است. تقسیم بندی زیر برای گزینش وزرای دولت وجود دارد.
- وزیر امور خارجه: مسیحی
- وزیر آموزش و پرورش: مسیحی
- وزیر دفاع: مسیحی
- وزیر اقتصاد: سنی
- وزیر تجارت: دروزی
- وزیر کشور: دروزی
- وزیر آب و برق: شیعه
- وزیر راه و ترابری: شیعه
- وزیر پست و تلگراف: شیعه
- فرمانده ارتش: مسیحی
- رئیس بانک مرکزی: مارونی
مواد ۴۹ تا ۵۷ قانون اساسی لبنان به رئیس جمهوری به عنوان مسئول قوه مجریه اختصاص دارد. در ماده ۶۰ قانون اساسی آمده است: «رئیس جمهور پیامدهای ناشی از انجام وظایف محوله را به عهده نمی‌گیرد، مگر مرتکب خیانت بزرگ یا نادیده گرفتن قانون اساسی شود». در لبنان نخست وزیر نقش چندانی در سیاست و اجرا ندارد.
وی از یک سو توسط رئیس جمهور مارونی و از سوی دیگر به وسیله وزرای کابینه و نمایندگان طایفه‌ها محدود شده است و هر تصمیمی که بگیرد، باید موافقت این دو دسته را جلب کند. نخست وزیر می‌کوشد به گونه‌ای عمل کند که از چارچوب خواسته‌های رئیس جمهور و طبقه‌ای که وی نماینده آن است (مسیحیان مارونی) و نیز اعضای کابینه و نمایندگان فرقه‌های گوناگون بیرون نرود.
رئیس جمهور می‌تواند وزیران را به طور فردی یا جمعی عزل یا نصب کند. وی صلاحیت بخشش عمومی را پس از مشورت با شورای عالی قضایی را دارد. او همچنین سفیران لبنان در کشورهای دیگر را منصوب می‌کند و استوارنامه سفیران کشورهای خارجی را دریافت می‌کند. استانداران از سوی دولت منصوب می‌شوند و در برابر وزیر کشور پاسخگو هستند. در هر شهرستان یک فرماندار وجود دارد که او نیز از سوی دولت و پس از مشورت با استاندار منصوب می‌شود.
قوه مقننه در کشور لبنان
قوه مقننه لبنان به نام مجلس نواب، از ۱۲۸ کرسی متشکل از ۶۴ نماینده منتخب مسلمانان و ۶۴ نماینده منتخب مسیحیان تشکیل شده است. نمایندگان توسط آرای مستقیم مردم انتخاب می‌شوند. انتخابات هر چهار سال یک بار برگزار می‌شود.
در سیستم قانون گزاری لبنان، دولت یا مجلس پیش نویس قانون را وضع کرده و تقدیم رئیس مجلس می‌کند، وی نیز آن را به کمیته داخلی مرتبط تقدیم می‌کند. این کمیته باید گزارش خود را تا چهل روز که قابل تجدید نیز خواهد بود، تقدیم مجلس کند. هنگامی که مجلس طرح را تصویب کند، قوه مجریه باید آن را اجرایی کند.
قوه قضاییه در کشور لبنان
در کشور لبنان چهار گونه دادگاه اصلی تشکیل می‌شود. در این میان، سه نوع داوری یا قضاوت ویژه دعاوی مدنی و بازرگانی است. یک مورد نیز برای موارد کیفری در نظر گرفته شده است. در لبنان دادگاه قانون اساسی نیز برای رسیدگی به تخطی از مواد قانون اساسی وجود دارد. دادگاه دیگری که در این کشور وجود دارد، دادگاه عالی است که به تخلفات احتمالی رئیس جمهور و نخست وزیر رسیدگی می‌کند.
اصل هشتادم قانون اساسی لبنان در باره دادگاه عالی یا دیوان عالی این کشور آورده است که «دیوان عالی وظیفه محاکمه روسای جمهور و وزیران را دارد. این دیوان از هفت نماینده منتخب مجلس نمایندگان و هشت صاحب منصب قضایی عالی رتبه لبنانی برگزیده می‌شوند. این اعضا به ریاست عالی رتبه‌ترین صاحب منصب قضایی تشکیل جلسه می‌دهند. آرای محکومیت در دیوان عالی با اکثریت ده رأی صادر می‌شود. آیین دادرسی در دیوان عالی به موجب قانون ویژه‌ای در این زمینه تعیین شده است.»
سخن آخر
کشور لبنان زمانی از بهترین کشورهای خاورمیانه به لحاظ کیفیت زندگی و شرایط اقتصادی به شمار می‌رفت اما جنگ‌های داخلی و منطقه‌ای این کشور را به باتلاقی کشانده است که بیرون آمدن از آن بسیار سخت است. در هر صورت کشور لبنان سال‌های سال است که یکی از شرکای تجاری مهم ایران در زمینه صادرات و واردات بوده است و خواهد بود. خوشحال خواهیم شد که نظرات و پرسش‌های خود را در خصوص این مقاله با ما در میان بگذارید.
