صادرات واردات در کشور ارمنستان قوانین خاص خود را دارد. در این مطلب با سیستم های واردات و صادرات کشور ارمنستان و قوانین واردات و صادرات از جمله تعرفه های صادراتی و وارداتی و قوانی و مقررات گمرک در این کشور آشنا خواهید شد.
کشور ارمنستان از جمله همسایههای شمالی کشورمان است. این کشور کوچک در چند سال اخیر با توجه به مناقشات سیاسی با کشور آذربایجان روابط تجاری و سیاسی خود را با جمهوری اسلامی ایران افزایش داده است. صادرات واردات در کشور ارمنستان قوانین خاص خود را دارد. در چند سال اخیر سیستمهای صادرات و وارداتی این کشور با کشورهای جهان دچار تغییر و تحولات زیادی شده است. در این مقاله از سندباد مروری کلی بر شرایط و قوانین صادرات و واردات خواهیم انداخت.

سیستمهای واردات و صادرات کشور ارمنستان
هدف سیاستهای تجارت خارجی ارمنستان، جذب سرمایهگذاری مستقیم خارجی و آزاد کردن سیستم تجارت است. در سال 2003 ارمنستان به عنوان یکی از اعضای سازمان جهانی تجارت به دنبال کاهش فشارهای گمرکی و اصلاح سیستم گمرکی موجود بود. برای مثال سیستم اظهارنامههای گمرکی آنلاین؛ سیستم چراغ راهنما برای بازرسی کالاهای ورودی به ارمنستان؛ و کاهش تعداد مدارک واردات از 9 به 3 عدد، همگی مثالهایی از این دست هستند.
ارمنستان امروزه یک سیستم آزاد در تجارت و سرمایهگذاری دارد. ارمنستان با متوسط تعرفه گمرکی تعیین شده معادل 7/2 درصد، یکی از اعضای سازمان تجارت جهانی با پایینترین رتبه است. ارمنستان به عنوان یکی از اعضای سازمان تجارت جهانی از بیشتر مزایای مربوط به حسن رابطه متقابل (MFN) برخوردار است و با کشورهای عضو سازمان تجارت جهانی، دارای سیستم حسن رابطه متقابل است.
ارمنستان در زمان لازم سیستمهای حسن رابطه متقابل و عملیاتهای ملی را به سرمایهگذاران خارجی اعطا میکند؛ که این سرمایهگذارها تقریباً در تمامی بخشهای اقتصادی ارمنستان حضور دارند. سیاست گمرکی ارمنستان توسط اداره درآمد دولتی تعیین میشود.
سیستمهای گمرکی و طرز کار آنها توسط مجموعه قوانین گمرکی جمهوری ارمنستان و دیگر اقدامات قانونی تعریف شدهاند که این تعاریف از قوانین تعریفشده در توافقات سازمان تجارت جهانی و دیگر معاهدات، پیروی میکنند. ارمنستان یکی از اعضای سازمان گمرک جهانی (WCO) است و برای طبقهبندی تعرفهها، از سیستم متناسب شده بهره میبرد و به پیروی از کنوانسیون بینالمللی 1984 در ارتباط با متن توصیفی محصولات متناسب و سیستم قانونگذاری عمل میکند.
در واردات محصولات به ارمنستان تنها دو نرخ تعرفه 0 درصد یا 10 درصد کاربرد دارند. تعرفه 0 درصد برای واردات محصولات اصلی و تعرفه 10 درصد برای واردات محصولات مصرفی است. تمامی واردات مشمول پرداخت 20 درصد مالیات ارزش افزوده و نوشیدنیهای الکلی، محصولات تنباکو و سوختها نیز مشمول مالیات غیرمستقیم میشوند. هیچ سهمیه تعرفه، شرایط مجوز داشتن، یا محدودیتهای کمی درباره واردات وجود ندارند.
همچنین ارمنستان دارای یک سیستم برای حداقل قیمت واردات نیست. ارمنستان دارای هیچ مالیاتی برای صادرات و هیچ الزامی برای مجوز صادرات نیست. همچنین هیچ حقوق گمرکی، هیچ تعهد پرداخت مالیات ارزش افزوده یا محدودیتی برای صادرات وجود ندارد. میزان تجارت خارجی در ارمنستان در سال 2011 معادل 2/2044 میلیارد درم یا 54841 میلیون دلار بود که 8/495 میلیارد دلار درم یا 5/1329 میلیون دلار آن حاصل از صادرات و 4/1548 میلیارد درم یا 8/4151 میلیون دلار آن حاصل واردات بود.
بیشتر بخوانید: اصلی ترین شرکای تجاری و کشورهای صادر کننده به و وارد کننده از ارمنستان کدامند؟
قوانین واردات در کشور ارمنستان چگونه است؟

بر طبق قوانین واردات ارمنستان، تمامی کالاها و وسایل نقلیه که از مرز ارمنستان وارد میشوند، منوط به اظهار کالا در اداره گمرک منطقه، هستند. به جز اداره گمرک زیارتنوتز ایروان، اداره گمرک TIR و نقطه گمرکی اتوموبیل، بقیه سازمانها یا مالکان واردات، در اداره گمرک منطقهای کار میکنند. تعداد 9 اداره گمرک (پنج مورد منطقهای و 4 مورد اختصاصی) و شش نقطه گمرکی در ارمنستان وجود دارند. هفت مورد از این ادارات 24 ساعته کار میکنند.
- اداره گمرکی زیارتنوتز
- نقطه گمرکی مقری
- نقطه گمرکی باورا
- اداره گمرک فرودگاه شیراک
- نقطه پستی باگراتاشن
- نقطه گمرکی آجروم-جیلیزیا
- نقطه گمرکی گوگاوان-پیروولنویا
ترخیص گمرکی در مرز، اجباری نیست اما بهتر است توسط واردکننده یا توسط یک کارگزار گمرکی مجوزدار انجام شود.
تمامی کالاهای تجاری وارد شده باید طی 10 روز پس از رسیدن به قلمروی گمرکی ارمنستان، در گمرک اظهار شوند و این کالاها در طی این دوره تحت کنترل گمرک هستند (البته لزوما تحت کنترل فیزیکی نیستند). اگرچه هنوز اجباری نیست، اما سیستم اظهار گمرکی آنلاین (اظهارنامه آنلاین) جایگزین بسیاری از اقداماتی (مانند مدیریت کارتهای گمرکی و تولید اظهارنامههای گمرکی) خواهد شد که در حال حاضر بر روی کاغذ انجام میشوند.
این کار زمان لازم برای انجام فرآیندهای گمرکی را تا اندازه قابل توجهی کاهش خواهد داد. سیستم کارتی الکترونیک تعدادی از اقدامات مربوط به پرداختهای گمرکی را ادغام میکند، بنابراین بسیاری از فرایندهای ضروری را میتوان از طریق یک کامپیوتر انجام داد. انتشار اظهارنامههای گمرکی که پرداخت آنها به صورت الکترونیکی انجام گرفته است، از طریق سیستم TWM انجام میشود.
سیستم الکترونیکی ارتقاء یافته شامل سیستم (کانال) چراغ راهنما در مرزها میشود. کالاهایی که در کانال سبز پذیرفته شوند، میتوانند بدون تایید از مرز عبور کنند. اگر کانال قرمز برای کالا انتخاب شود، محصول وارداتی مشمول تایید مدارک و معاینه فیزیکی میشود. برای کانال زرد، تنها تایید مدارک ضروری است. بر طبق تحقیقات بانک جهانی، در سال 2011 تکمیل فرایند ترخیص گمرکی به طور متوسط تنها 2 روز طول میکشید.
تنها 3 مدرک بایستی برای ترخیص گمرک، ارائه شوند. بعد از انجام برخی اصلاحات، سیستم قانونگذاری گمرکی، کنترل بعد از ترخیص را، عنوان و مطرح کرد که طی این فرایند اداره درآمد دولتی ممکن است اظهارنامههای گمرکی ارائهشده در طول سه سال اخیر را بازبینی کند. اگرچه بیشتر واردات مصون از هر نوع ممنوعیت، شرایط سهمیه یا جوازدهی هستند، اما محدودیتهایی درباره تدابیر سلامت، امنیت یا محیطی وجود دارند.
این محدودیتها شامل الزام داشتن مجوز برای دارو و محصولات دارویی، مواد شیمیایی فیتوپروتکشن، تسلیحات، عناصر مورد استفاده در تولید اسلحه، مواد منفجره، مواد هستهای، سم، مواد مخدر، مواد روانگردان قوی، ابزار مورد استفاده برای کشیدن مواد مخدر و مطالب پرنوگرافی میشود. حمل و نقل هرگونه مواد هستهای، تجهیزات مرتبط با انرژی هستهای یا مواد دارای تشعشعات یونی در قلمروی ارمنستان ممنوع است.
واردات دارو بایستی دارای مجوز از سوی وزارت بهداشت و واردات مواد شیمیایی کشاورزی باید دارای مجوز از سوی وزارت کشاورزی باشد. همچنین استانداردهای سلامت، بهداشت و حقوق مصرفکننده برای واردات مواد غذایی، کالاهای الکتریکی، نوشیدنیهای الکلی و غیر الکلی، محصولات تنباکو و البسه کودکان و دیگر واردات وجود دارند. قوانین گمرکی جمهوری ارمنستان شامل پرداخت اجباری برای موارد زیر میشود و مبالغ تعیینشده بایستی به مسئولین گمرک تحویل داده شوند:
1- حقوق و عوارض گمرکی
نرخ عوارض گمرکی در ماده 102 قانون گمرکی جمهوری ارمنستان تعیین شده است. نرخ عوارض گمرکی برای کالاهای وارداتی برابر با 0 درصد یا 10 درصد است.
2- پرداخت گمرکی
کالاهای وارداتی علاوه بر تعرفهها، مشمول هزینههای تشریفات گمرکی بالغ بر 3500 درم (9 دلار)، هزینه بازرسی و ثبت گمرک بالغ بر 1000 درم (3 دلار) برای هر محموله با وزن کمتر از 1 تُن و 300 درم (1 دلار) برای هر تُن اضافهبار میشوند. اگر تشریفات گمرکی و یا بازرسیها در هر جای دیگری به جز مکانهای تعیینشده توسط اداره گمرک و در روزهای غیر کاری انجام شوند، هزینههای گمرک دو برابر میشوند. واردکنندگان همچنین باید 1000 درم (3 دلار) برای هر مدرک (فرم) تهیهشده توسط اداره گمرک، بپردازند. علاوه بر آن، واردکنندگان بسته به خدماتی که گمرک برای آنها فراهم میکند، مانند همراهی در حمل مرسوله و خدمات انبارداری، باید هزینههایی را بپردازند.
3- مالیات ارزش افزوده
یک مالیات ارزش افزوده 20 درصد شامل تمام فعالیتهای اقتصادی از جمله واردات کالاها و خدمات میشود. البته مواردی که مشمول مالیات ساده میشوند (شرکتهایی با گردش مالی مالیاتپذیر کمتر از 4/58 میلیون درم یا 146000 دلار)، مستثنی هستند. مبنای مالیاتپذیری بر اساس قیمت گمرکی کالاها، به اضافه مقدار حقوق واردات و مالیات فروشی است که هنگام واردات تعیین میشود. مالیات ارزش افزوده باید طی ده روز بعد از واردات، پرداخت شود.
4- مالیات غیر مستقیم
این مورد، یک نوع مالیات غیر مستقیم است که بر کالاهای تولید داخلی و نوشیدنیهای الکلی وارداتی، محصولات تنباکو، بنزین و سوختهای دیزلی تحمیل میشود. نرخ مالیات نیز بر اساس نوع محصول متفاوت است. اتحادیه اروپایی بزرگترین صادرکننده به ارمنستان است. بر اساس شکلهای سال 2011، کشورهای اتحادیه اروپایی 24 درصد از کل واردات ارمنستان را تشکیل میدهند، روسیه (17 درصد) و امارات متحده عربی (9 درصد) نیز در رتبههای بعد قرار دارند (شکل 11 را ببینید).
واردات اصلی شامل محصولات استخراجشده از معدن، بنزین، محصولات نفتی، گاز طبیعی، ماشینآلات و تجهیزات میشوند.

قوانین صادرات در کشور ارمنستان چگونه است؟
بر اساس قوانین گمرکی ارمنستان، تمامی اقلام صادرشده از ارمنستان، مشمول اظهارنامه گمرکی میشوند. تمامی اقلام بایستی در نزدیکترین دفتر گمرکی منطقهای به محل صادرات، اظهار شوند. البته کالاهای صادرشده از طریق فرودگاه بینالمللی ایروان از این قاعده مستثنی هستند، زیرا این موارد باید در دفتر گمرکی فرودگاه، اظهار شوند.
کالاها و وسایل نقلیه دارای جواز TIR که توسط اشخاص حقوقی صادر میشوند، در اداره گمرکی TIR در ایروان اظهار میشوند. صادرکنندگان نیاز به ثبت ندارند و تمامی صادارت انجامگرفته از ارمنستان فقط مشمول یک اظهار گمرکی ساده سیستمی میشوند. یک فرم اظهارنامه به مسئولان گمرک تحویل داده میشود و این فرد، مسئول تایید کامل بودن و همچنین اعتبار اسناد و مدارک مربوطه است.
بیشتر بدانید : صادرات و واردات ارمنستان + اصلی ترین شرکای تجاری این کشور
هیچ محدودیتی درباره صادرات و یا مالیات صادرات در ارمنستان وجود ندارد و هیچ سیستمی برای تعیین حداقل قیمت صادرات نیز وجود ندارد. کالاهای صادراتی و خدمات وابسته مشمول 0 درصد مالیات ارزش افزوده میشوند.
همانطور که برای واردات هم گفته شد، اکثریت محصولات صادراتی، آزاد از هرگونه محدودیت یا سهمیه هستند. تنها محدودیتهای صادراتی موجود مربوط به سلامت، امنیت و دلایل محیطی هستند. ارمنستان هیچ سیستم جوازدهی صادراتی ندارد؛ البته صادرکنندگان باید برای صادر کردن برخی از محصولات، ابتدا یک مجوز دولتی بگیرند. این موارد شامل تسلیحات، مواد هستهای، موارد دارویی، گیاهان و حیوانات نادر، اشیاء و صنایع دستی که جزو میراث ملی محسوب میشوند، هستند.

ارمنستان فقط محدودیتهای بازرگانی پذیرفتهشده توسط قطعنامه شورای امنیت ملل متحد را اعمال میکند. صادرات کالاهایی که مصارف دوگانه دارند، تحت نظارت قانون «کنترل صادرات اقلام مصرفی با استفاده دوگانه، حمل و نقل آنها در قلمروی جمهوری ارمنستان و همچنین نقل و انتقال اطلاعات دوگانه و محصولات فعالیتهای هوشمندانه» تنظیم میشوند. صادرات اقلام کنترلشده، از طریق مجوز بدست آمده از وزارت اقتصاد، انجام میشود.
بر اساس نتایج گزارش 2012 بانک جهانی درباره انجام تجارت، در ارمنستان تکمیل فرایند ترخیص صادرات از گمرک، یک روز طول میکشد. تنها 3 مدرک برای انجام این فرایند لازم است. اتحادیه اروپایی بزرگترین شریک ارمنستان در صادرات است. بر اساس شکلهای مقاله 2011، اتحادیه اروپا 46 درصد از صادرات انجامشده از ارمنستان را تشکیل میدهد، سپس روسیه (17 درصد) و ایالات متحده (8 درصد) در رتبههای بعدی قرار دارند. مهمترین اقلام صادراتی شامل محصولات استراجشده از معادن، سنگهای قیمتی و نیمهقیمتی، فلزات گرانبها، فلزات غیر گرانبها و محصولات غذایی میشوند.
تشکیل پرونده در گمرک ارمنستان چگونه است؟
لیست مدارک ضروری برای کنترل گمرکی شامل موارد مقابل است.
1- برای کالاها و تسهیلات حمل و نقل واردشده توسط سازمانها و مالکان مستقل
- اظهارنامه گمرکی و در موارد خاص عنوانشده در قوانین گمرکی، فرم CD1 اظهارنامه ارزش گمرکی
- صورتحساب یا قرارداد تحویل گرفتن کالاها، یا مدرکی که نشاندهنده درخواست پرداخت از طریق اینترنت باشد، یا دیگر مدارک مربوطه جایگزین
- مدرکی که هماهنگیهای مربوط به حمل و نقل کالاها را تعیین میکند (یادداشت محموله حمل و نقل کالا)
2- برای کالاها و تسهیلات حمل و نقلی که توسط سازمانها یا مالکان مستقل صادر میشوند.
- اظهارنامه گمرکی
- صورتحساب یا قرارداد تحویل، یا دیگر مدارک مربوطه جایگزین
- مدرکی که هماهنگی برای حمل و نقل کالا را اثبات میکند (یادداشت محموله حمل و نقل کالا)
3- برای کالاها و تسهیلات حمل و نقل واردشده و دریافتشده توسط شخص
- اظهارنامه گمرکی و در موارد خاص تعیینشده در قوانین گمرکی، فرم CD 1 از اظهارنامه ارزش گمرکی
- قرارداد یا صورتحساب تحویل گرفتن کالاها، یا مدرکی که اثباتکننده تقاضای پرداخت اینترنتی باشد، یا هرنوع مدرک مربوطه جایگزین
4- برای کالاها و تسهیلات حمل و نقلی که توسط شخص صادر و ارسال میشوند.
- اظهارنامه گمرکی در موارد خاصی که در قوانین گمرکی عنوان شدهاند. بقیه مدارک بر طبق قانون و هنگام حمل و نقل کالا در مرز گمرک، مورد نیاز هستند؛ بخصوص اسناد اصلی برای موارد قانونی بدون تعرفه مجوز، انعقاد، جوازدهی، صدور گواهی و گواهینامه ضروری هستند و این مدارک هنگامی که حمل و نقل کالاها را در مرز گمرک و بر اساس سازمان، کارافرینان شخصی و اشخاص حقیقی جدا میکنند، مورد نیاز خواهند بود.
سیستمهای گمرکی در کشور ارمنستان
سیستمهای گمرکی زیر توسط قانونگذاری ارمنستان برای اجرای فرایندهای گمرکی، تعریف شدهاند.
- واردات برای پخش آزاد
- واردات مجدد
- حمل و نقل محموله
- واردات به انبار گمرک
- واردات برای فروشگاههای بدون عوارض
- واردات موقت برای پردازش
- واردات موقت
- صادرات موقت
- واردات به انبار آزاد گمرک
- صادرات موقت برای پردازش
- صادرات برای پخش آزاد
- صادرات مجدد
- انصراف از حق مالکیت به نفع دولت
- واردات به منطقه آزاد اقتصادی
افراد غیر ارمنی میتوانند بدون مالیات و تحت قوانین واردات موقت، لوازم شخصی را به کشور بیاورند، اما این موارد ممکن است مشمول باز صادرات در طی یکسال شوند. مسئولین مربوطه همچنین این موارد را هنگام صادرات مجدد، بازرسی میکنند تا اطمینان حاصل کنند که همان موارد وارد شده هستند.
تعیین قیمت مالیات گمرک در ارمنستان
قانونگذاری ارمنستان درباره تعیین قیمت گمرک همراستا با توافق اجرای اصل هفتم توافق عمومی تعرفه و تجارت (GATT) سال 1994 است. ارزش گمرکی کالاهای وارداتی یا صادراتی توسط اظهارکننده تعیین میشوند و یا در صورت فقدان اسناد لازم، توسط مسئولین گمرکی و بر اساس اصل هفت توافق عمومی تعرفه و تجارت تعیین میشوند. روش اصلی تعیینشده توسط قوانین گمرکی ارمنستان برای محاسبه ارزش گمرکی کالاهای وارداتی، براساس قیمت معاملات کالای وارداتی (قیمت پرداختشده برای کالاها جهت صادر شدن به ارمنستان) است. اگر نتوان قیمت معاملات کالاهای وارداتی را تعیین کرد، یا اداره گمرک نسبت به اطلاعات فراهمشده توسط واردکننده مطمئن نباشد، روشهای جایگزین زیر مورد استفاده خواهند بود.
- تعریف ارزش گمرکی بر اساس قیمت معامله کالاهای یکسان
- تعریف ارزش گمرکی بر اساس قیمت معامله کالاهای مشابه
- تعریف ارزش گمرکی کالاهای حملشده توسط مرزهای گمرکی RA بر اساس قیمت فروش کالاها در بازارهای داخلی RA
- تعریف ارزش گمرکی از طریق روش محاسبه قیمت
- تعریف ارزش گمرکی از طریق روش بهای تعیینشده
قانونگذاری گمرک ارمنستان برای واردکننده این حق را قائل است که بتواند درخواست توضیح کتبی درباره قیمتگذاری و روش استفادهشده توسط مسئولین گمرکی را داشته باشد و میتواند طی 5 روز کاری پس از ارائه یک درخواست کتبی، جوابیه آن را دریافت کند. همچنین بر اساس این قانون، واردکننده این حق را دارد که تصمیم نهایی درباره ارزشگذاری را به مسئولین رتبهبالای گمرک یا به دادگاه ارجاع دهد.
قوانین اصالت چیست؟
ارمنستان یک فرآیند به نام «one-stop shop» برای فراهم کردن قوانین گواهیهای اصالت، مطرح کرد. برای دریافت گواهی، مالک باید یک درخواست به شرکت مسئولیت محدود اکسپرزیتا (Ekspertiza) در خزانه صنعت و تجارت ارمنستان بفرستد. روال کار اینگونه است که قوانین امتیازی در توافقات تجاری آزاد، باید اجرا شوند. این قوانین در توافقات انجامشده با کشورهای مقابل، اجرایی هستند: بلاروس، گرجستان، قزاقستان، جمهوری قرقیزستان، مولدووا، فدراسیون روسیه، تاجیکستان، ترکمنستان و اوکراین.
شروط دیگر
واردات کارخانجات یا مواد آنها بایستی دارای گواهی سلامت نباتی از کشور آن محصول باشند. ترخیص در مرزها، مشروط است. مواد کارخانهای وارداتی باید قبل از ترخیص کامل، برای بازرسی نهایی به منطقه ترخیص گمرکی مجاز در نزدیکی ایروان، برده شوند. واردات حیوانات نیازمند داشتن گواهی دامپزشکی است.
این گواهی نیز نیازمند یک گواهی مربوطه دیگر از یک دامپزشک رسمی در کشور صادرکننده است، این گواهی نشان میدهد که این حیوان از الزامات واکسیناسیون ارمنستان پیروی میکند و از منطقهای میآید که مورد تایید دفتر بینالمللی دِس اپیزوتیس (des Epizooties) است و مبتلا به انگل یا بیماریهای نامبرده در قوانین حقوقی ارمنستان نیست. البته تمام محمولهها الزاما مشمول نمونهگیری و بررسی نمیشوند. تنها 17 محصول مشمول بررسی اجباری جهت تایید هستند.
این لیست شامل ماهی و محصولات وابسته به ماهی، روغنهای گیاهی، نان و محصولات وابسته به نان، اسباببازی، تجهیزات رادیویی و تسلیحات گرم میشود. صادرات کالاهای زیر در قانون کشور ارمنستان ممنونع شده است.
- هرگونه ارز خارجی با مبلغ بیشتر از 10000 دلار آمریکا
- مواد که شامل اسرار دولتی باشند.
- مشروبات الکلی که ساخت برندهای ثبت و شناساییشده در ارمنستان هستند اما مهر و نام برند مذکور روی آنها ثبت نشده است.
سخن آخر
ارمنستان یکی از شرکای تجاری خوب ایران در سالهای گذشته بوده است. سستمهای صادرات و واردات در این کشور از قوانین و مقررات خاص خود پیروی میکنند. روابط تجاری در زمینه صادرات و واردات کشور ارمنستان با کشورهای همسایه و سایر نقاط جهان از جمله موضوعاتی است که در این مقاله به آنها پرداخته شد. خوشحال خواهیم شد نظرات خود را در خصوص این مقاله با ما در میان بگذارید.