حمل و نقل بین المللی چیست و انواع آن کدامند؟ بهترین روش کدام است؟

حمل و نقل بین المللی چیست و انواع آن کدام هستند؟ حمل و نقل بین المللی دریایی و جاد های و زمینی و هوایی چیست؟ مزایای و معایب هر یک از روش های حمل و نقل جهانی کدام است؟ انواع شرکت های حمل و نقل بین المللی کدامند؟ شرکت حمل و نقل بین المللی فورواردی و کریر چیست؟

حمل و نقل بین‌المللی چیست؟

به بیانی ساده حمل و نقل بین‌المللی عبارت از هر گونه جابه جایی و حمل کالاها از یک کشور به کشور دیگر است که بر اساس قوانین و مقررات خاصی صورت می‌گیرد. این روش از حمل و نقل که در خارج از مرز‌‌های یک کشور صورت می‌گیرد شامل روش‌‌های مختلف می‌شود و به نوع خاصی محدود نیست. خدمات مربوط به حمل و نقل بین المللی توسط شرکت هیا خدمات بازرگانی ارائه می شود. در مقاله «خدمات بازرگانی چیست و انواع آن کدام ها هستند؟» به معرفی کامل این شرکت ها پرداخته شده است.

انواع روش‌‌های حمل و نقل بین‌المللی

همان‌طور که در بالا نیز به آن اشاره کردیم، این روش از حمل کالا‌ها به روش خاصی محدود نمی‌شود و هر گونه ابزاری برای ارسال کالا از یک کشور به کشور دیگری را می‌توان در این مقوله گنجاند. بر همین اساس این نوع از حمل نقل شامل روش‌‌های زیر می‌شود.

•    حمل و نقل جاده‌ای
•     حمل و نقل هوایی
•    حمل و نقل دریایی
•    حمل و نقل ریلی
•    حمل و نقل از طریق خطوط لوله
•    حمل و نقل ترکیبی

حمل و نقل بین المللی جاده ای

باربری جاده ای به وسیله کامیون های استاندارد و ایمن کم ترین لرزش و نوسان را به محموله وارد می کند. از این رو برای کالاهایی که آسیب پذیری و حساسیت بالایی دارند بسیار مناسب می باشد. از طرفی سرعت ارسال کالا در این نوع حمل و نقل بار از چشم گیری خاص خود برخوردار است.  در مقاله «حمل و نقل جاده ای چیست و مزایا و معایب آن کدام است؟» به طور کامل به این روش حمل و نقل پرداخته شده است.

شیوه حمل جاده ای محمولات به وسیله کامیون‌ها و تریلی‌های کفی و چادری در ناوگان زمینی یا  حمل به وسیله ناوگان ریلی امری کاملاً رایج و مرسوم است، سالیان سال است که عمده محمولات کشورمان از مبدأ ترکیه و اروپا و به مقصد عراق و افغانستان و کشور‌های مستقل همسود (CIS) از این روش استفاده می‌کنند.

از مزایای این روش عدم نیاز به تخلیه و بارگیری مجزا در بندر و یا تخلیه و بارگیری به وسیله جرثقیل‌های بندر و خطرات ناشی از طوفان و باران‌ها در حمل دریایی است. البته در این روش حمل معمولاً زمان بسیار مناسب‌تر از حمل دریایی خواهد بود.

دسترسی برای حمل و نقل دریایی به همه نقاط مقدور نیست بسیار از کشور‌ها هیچ راهی به مرز‌های آبی ندارند و یا اگر هم دارند مسیر آبی مستلزم دور زدن دنیاست. حمل زمینی راه حل مناسب و امن برای اکثر محمولات است.

ارزش کالاها در این روش از حمل دریایی بالاتر و کرایه حمل‌های نیز بالاتر است. این روش حمل در حالت تریلری خود به صورت FTL  و LTL  یا خرده بار است که در این حالات زمان حمل افزایش یافته و محموله باید در انبار فورواردر در مبدأ COORDINATE شود.

بیشتر بخوانید: بارنامه زمینی چیست و انواع آن کدامند؟

مزایای حمل و نقل جاده ای

از مزایای این نوع ارسال می توان به موارد زیر اشاره کرد.

• لرزش و نوسان کم
• سلامت محموله
• ارسال سریع

معایب حمل و نقل جاده ای

• زمان‌بر بودن در مقایسه با دیگر روش‌ها
• امکان آسیب دیدن کالاها که ممکن است به علت زمان بیشتر جابجایی و نوع جابجایی است.
• مقررات مختلف در کشورهای متفاوت که این مساله در حمل‌ونقل بین‌المللی بسیار چالش‌برانگیز می‌تواند باشد.

حمل و نقل بین المللی دریایی

شاید بتوان گفت که رایج‌ترین شیوه حمل و نقل بین المللی کالا‌ها حمل دریایی است. این روش به واسطه حداقل هزینه و نبود نیاز به راه سازی و ایجاد خطوط راه آهن و جاده از دیر باز مورد استقبال بسیاری بوده است.

با این همه هزینه زمان در این نوع حمل کالا افزایش می‌یابد و برای کالا‌های بسیار ارزش مند و کم حجم و کم وزن روش مناسبی نیست. عمده محمولاتی که از این روش حمل استفاده می‌کنند به وسیله کانتینرهای 20 و 40 فوتی محمولات را جا به جا می‌کنند.

بیشتر بخوانید: تعریف بارنامه دریایی و مروری بر انواع، قوانین و مراحل صدور بارنامه دریایی

محموله‌های بزرگی مثل گندم و برنج به وسیله ی کشتی‌های فله بر مخصوص حمل آن کالا (نفت توسط کشتی‌های نفت کش و گاز توسط کشتی‌های مخصوص حمل OPG) حمل می‌شوند.

برخی از ماشین آلات با ابعادی که اصطلاحاً کالای OOG یا OUT OF GAGE خطاب می‌شود در کانتینر معمولی جا نمی‌شوند در این حالت از کانتینر‌های روباز و یا بقل باز OPEN TOP  و FLATRACK  استفاده می‌شود.

در مواردی که حجم و ابعاد بسیار خارج از محدوده باشد باید از کشتی‌های BREAK BULK  و کشتی‌هایی که بر روی عرشه خود فضا برای قرار دادن محمولات نیز دارند استفاده شود. در مقاله «هزینه و نرخ حمل و نقل دریایی بین المللی چگونه محاسبه می شود؟» به طور مفصل به نحوه محاسبه نرخ و هزینه حمل و نقل دریایی پرداخته شده است.

مزایای حمل و نقل بین المللی دریایی

• ایمنی بالا؛ حمل‌ونقل دریایی، امنیت بسیار بالایی دارد و کمتر با بروز مشکلات و خطرات مواجه می‌شود.
• هزینه کم برای ارسال کالا در حجم زیاد؛ چنانچه کالاهای بسیار بزرگ و انبوه را بخواهیم از طریق دریایی جابجا کنیم، این کار با هزینه کمتری نسبت به انواع دیگر انجام می‌گیرد.

معایب حمل و نقل بین المللی دریایی

• سرعت انتقال کند نسبت به سایر روش‌ها، که گاهی حمل‌ونقل دریایی را با دشواری مواجه می‌کند خصوصا این مساله در مورد کالاهای ضروری بسیار مسئله‌ساز می‌شود.
• دشوار بودن ردیابی کالا‌ها و کشتی‌ها در دریا و اقیانوس‌ها
• رخ دادن اتفاقات طبیعی ناخواسته که ممکن است در دریا موجب تغییر مسیر و زمان‌بندی شود.

حمل و نقل بین المللی هوایی

این شیوه حمل کالا بیشتر برای محمولات اورژانسی که با کمبود زمان روبرو هستند و یا ارزش کالایی آنها بسیار بالاست استفاده می‌شود. حمل هوایی برای حجم کالا به مانند وزن آن محدودیت‌هایی دارد. در مقاله «حمل و نقل هوایی چیست و انواع آن کدامند؟ هزینه، مزایا و معایب حمل و نقل هوایی بار» به طور کامل در خصوص این شیوه حمل و نقل بین المللی صحبت شده است.

در این روش حمل کانتینر‌های هوایی با اشکال مخصوص بدنه هواپیمای باربری تهیه شده اند و استفاده می‌شوند. ارزش فضا هر متر مکعب در هواپیما برابر ارزش 160 کیلوگرم است.

بنابراین در صورتی که کالای شما یک لیتر باشد و 160 کیلو وزن داشته باشد و یا بر عکس یک متر مکعب حجم داشته باشد و 1 کیلو وزن در هر دوصورت کالای شما بر اساس یک مترمکعب با 160 کیلوگرم نرخ گذاری می‌شود.

روش نرخ دهی در کالای هوایی به واسطه تعدد محمولات خرد به صورت پلکانی است. به عنوان مثال محمولات زیر 40 کیلوگرم همگی 40 کیلو در نظر گرفته خواهند شد.

مزایای حمل و نقل هوایی

• امنیت بالا؛ حمل‌ونقل هوایی نسبت به انواع دیگر با مخاطرات کمتری مواجه است و ایمن‌تر است.
• سرعت جابجایی بالا؛ حمل‌ونقل هوایی، با سرعت بسیار بالاتری نسبت به انواع دیگر صورت می‌گیرد.
• امکان انتقال طیف وسیع کالا؛ حمل و نقل هوایی کالا سریع‌ترین حالت ممکن برای انتقال محصولات و مسافران است و دارای امنیت بالایی نیز است.

معایب حمل و نقل هوایی

• هزینه بالا نسبت به سایر روش‌ها؛ همان‌طور که می‌دانید هزینه حمل‌ونقل هوایی نسبت به انواع دیگر بسیار گران‌تر است.
• امکان بروز تأخیر در پروازها
• عدم وجود فرودگاه در همه نقاط مبدأ و مقصد

حمل و نقل بین المللی ریلی

حمل و نقل بین المللی ریلی نیز یکی دیگر از روش‌های حمل‌ونقل زمینی بوده که علی‌رغم شباهت‌هایی که با روش جاده‌ای داشته، اما تفاوت‌هایی نیز دارند. قطارهای باری وسیله حمل کالا در روش ریلی هستند. در مقاله «تعریف حمل و نقل ریلی چیست؟ مزایا و معایب آن چیست؟» به طور کامل در مورد حمل و نقل ریلی صحبت شده است.

در ایران نیز ارتباط ریلی با برخی از کشورهای همسایه برقرار شده و انتظار می‌رود که این ارتباط در آینده بیشتر گسترش یابد. از طریق ارتباط ریلی با برخی از کشورهای همسایه می‌توان به بسیاری دیگر از کشورها و بازارهای دیگر دسترسی داشت.

از روش ریلی در ایران بیشتر برای برخی از کشورها از جمله کشورهای اوراسیا و ترکیه استفاده می‌شود.

مزایای حمل و نقل بین المللی

• تصادفات در این روش بسیار کم و امنیت بالایی دارد.
• هزینه حمل نسبت به روش هوایی و بعضاً دریایی پایین‌تر است.
• برای حمل برخی کالاها مانند مواد معدنی بهترین روش است.
• مشکلات آب‌وهوایی چندان تأثیری در روش ریلی ندارد.

معایب حمل و نقل بین المللی

• هر کالایی را نمی‌توان به روش ریلی صادر کرد.
• حمل‌ونقل ریلی برای بسیاری از کشورها امکان‌پذیر نیست.

حمل و نقل بین‌المللی چگونه صورت می‌گیرد؟

این حمل و نقل توسط شرکت‌‌های خاصی صورت می‌گیرد که شرکت حمل و نقل بین‌الملل خوانده می‌شوند. این شرکت‌ها در واقع یک شخصیت حقیقی هستند که به شیوه‌‌های مختلفی مشغول به فعالیت در حوزه حمل و نقل بین‌الملل هستند.

جا به جایی کالاها در حمل و نقل بین‌الملل توسط شرکت‌‌های حمل نقل بین‌الملل، بر اساس قرارداد‌هایی ‌صورت می‌گیرد که به قرارداد حمل و نقل بین‌الملل معروف هستند. در این قراردادها که بین دو طرف تنظیم می‌شود، بر اساس درخواست‌‌های کارفرما نوع حمل و نقل، وظایف هر یک از طرفین و مواردی من جمله مشخص می‌شود.

انواع شرکت‌‌های حمل و نقل بین‌الملل

شرکت‌‌های فعال در حوزه حمل و نقل بین‌المللی به طور کلی به دو شیوه زیر به فعالیت می‌پردازند که هر شرکت بر اساس نوع شیوه فعالیت وظایف مختلفی را بر عهده می‌گیرد.

•    شرکت‌‌های فورواردر
•    شرکت‌‌های کریر

شرکت‌‌های حمل و نقل فورواردی

شرکت‌‌های فورواردی (Forwarder) در واقع نوعی از فعالیت‌‌های مربوط به حمل و نقل بین‌الملل را بر عهده دارند که شامل عملیات‌‌های هماهنگی و ترتیب دادن حمل و ارسال کالا به یکی از روش‌های زمینی، هوایی، دریای یا ترکیبی از این سه روش و بر اساس بارنامه صادر شده و قرارداد‌‌های تنظیم شده می‌شود. در مقاله «فورواردر در حمل و نقل بین المللی چیست؟ از وظایف و خدمات تا ثبت شرکت» به طور مفصل در خصوص این شرکت ها صحبت شده است.

به بیانی دیگر شرکت‌‌های فورواردر یک شخص یا شرکت حقوقی هستند که به طور مستقیم نسبت به انعقاد قرارداد حمل و نقل بین‌المللی با مشتری اقدام می‌کنند.

وظایف شرکت حمل و نقل بین المللی فورواردی

این نوع از شرکت‌ها وظایف مختلفی را بر عهده دارند که اهم آن‌ها را می‌توان در چند مورد زیر خلاصه کرد.

•     صدور حکم حمل و نقل کالای مورد نظر
•     انعقاد و تنظیم قرارداد حمل با صاحب کالا
•     صدور بارنامه بر اساس موارد ذکر شده در قرارداد و قوانین مربوطه
•     جمع‌آوری کالاها بر اساس درخواست‌‌های صاحب کالا و موارد ذکر شده در قرارداد تنظیم شده
•     انبارداری بار بر اساس درخواست‌‌های صاحب کالا و موارد ذکر شده در قرارداد تنظیم شده
•     بسته‌بندی بار بر اساس درخواست‌‌های صاحب کالا و موارد ذکر شده در قرارداد تنظیم شده
•     بیمه باربری بر اساس درخواست‌‌های صاحب کالا و موارد ذکر شده در قرارداد تنظیم شده
•     انجام امور مختلف مربوط به اداره گمرک در مبدأ و بر اساس کار
•     تنظیم قرارداد با مؤسسات مختلف حمل کننده و اخذ راه نامه یا بارنامه دریایی، زمینی و هوایی
•     کسب اطلاعات لازم از جریان حمل و ارائه اطلاعات کسب شده به صاحب کالا بر اساس قرارداد تنظیم شده بین صاحب کالا و شرکت حمل و نقل
•     تحویل کالا به گمرک مقصد (ایران) در حمل و نقل زمینی و امضا صورت مجالس کسر و اضافه تخلیه
•     اخذ صورت مجالس کسر و اضافه و آسیب‌دیدگی کالا و دست خوردگی و حکم ترخیص از نماینده خط حمل دریایی و هوایی و انجام سایر وظایف در ارتباط با سایر مسئولیت‌ها
•     انجام تسویه حساب با طرف‌‌های مربوط
•     اعلام ورود کالا به صاحب کالا

شرکت‌‌های حمل و نقل کریر

فعالیت شرکت‌‌های نوع کریری (Carrier) در واقع شامل نوعی از عملیات‌ها از جمله تصدی بلافصل جا به جایی کالاها از کشوری به کشور دیگر به یکی از روش‌‌های زمینی، هوایی، دریایی یا ترکیبی از این سه روش می‌شود. به بیانی ساده‌تر شرکت‌‌های کریری یا همان حمل کننده یک شخص حقوقی هستند که به تنظیم قرارداد حمل کالا با یک شرکت فورواردی یا صاحب کالا اقدام می‌کنند و نسبت به اتمام عملیات حمل و نقل بین‌المللی و موارد ذکر شده در قرارداد متعهد می‌شوند.

وظایف شرکت حمل و نقل بین المللی کریر

از مهم‌ترین وظایف شرکت‌‌های کریری می‌توان به چند مورد زیر اشاره کرد.

•    تنظیم قرارداد حمل و صدور راه نامه
•    تهیه اسناد و مدارک به منظور امکان سفر از جمله کارنه تیر، کارنه دو پاساژ، ویزا، بیمه‌نامه و گواهی قبولی
•    تودیع ضمانت‌نامه‌های لازم به ارگان‌‌های مربوطه به منظور دریافت مدارک و اسناد لازم
•    در نظر گرفتن کامیون مناسب برای حمل و نقل با توجه به مهلت معین شده در قرارداد تنظیم شده
•    تحویل گرفتن کالا از فرستنده یا فورواردر و نظارت در بارگیری کامیون از نظر تطبیق مندرجات اسناد حمل با محموله
•    تحویل مدارک کالاهای مربوطه به مقامات اداره گمرک از مبدأ تا مقصد راه نامه و احتیاط در سالم نگه داشتن کالاهای پلمپ شده در گمرک
•    تحویل کالا به گیرنده در محل‌هایی ‌که از قبل توسط اداره گمرک تعیین و اجازه داده شده است.
•    رعایت مسیر مشخص شده و مدت زمان حمل کالای ترانزیتی که اداره گمرک تعیین کرده است.
•    رعایت مسیر و مدت زمان حمل کالای مورد نظر بر طبق قرارداد حمل و نقل تنظیم شده
•    تخلیه یا نظارت بر تخلیه و شمارش کالاها و امضا اسناد مربوط به هرگونه کسر و اضافه و آسیب‌دیدگی کالاها

قوانین مربوط به روش‌‌های مختلف حمل و نقل بین‌الملل

روش‌‌های مختلفی برای حمل یک کالا از یک کشور به کشور دیگر فراهم است. روش‌‌های حمل و نقل بین‌المللی از زمینی گرفته تا هوایی هر یک از قوانین حاکم خاص خود تبعیت می‌کنند. شرکت‌‌های فعال نیز ملزم به فعالیت بر اساس این قوانین هستند.

در حمل و نقل به روش هوایی می‌توان به قوانین و مقررات بین‌المللی مانند کنوانسیون شیکاگو در سال 1974 و کنوانسیون ورشو اشاره کرد. کنوانسیون سی ام ار (CMR) در سال 1956 و کنوانسیون گمرکی تحت عنوان کارنه تیر در سال 1959 از جمله مهم‌ترین قوانین بین‌الملل در حوزه حمل و نقل جاده‌ای به شمار می‌روند. در رابطه به قوانین و مقررات حاکم بر حمل و نقل بین‌الملل به روش دریای نیز می‌توان به کنوانسیون بروکسل، پروتکل لاهه، کنوانسیون هامبورگ و کنوانسیون سازمان ملل متحد یعنی ژنو و مقررات روتردام اشاره کرد.

سازمان های مرتبط به حمل و نقل بین المللی

سازمان ها و ارگان‌های وابسته به صنعت حمل و نقل بین‌المللی در داخل کشور به شرح زیر هستند:

• نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران.
• گمرک جمهوری اسلامی ایران.
• اتاق بازرگانی و صنایع و معادن جمهوری اسلامی ایران.
• شورای ساماندهی مبادی ورودی و خروجی مجاز زمینی کشور.
• کانون جهانگردی و اتومبیل‌رانی جمهوری اسلامی ایران.
• شورای عالی هماهنگی ترابری.
• شورای ساماندهی مبادی ورودی و خروجی مجاز زمینی کشور.
• کمیته ساماندهی، هماهنگی و توسعه ترانزیت.
• وزارت امور خارجه.
• انجمن‌های صنفی.
• کلیه سفارتخانه های دنیا.
• شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران.
• شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران.

سازمان‌ها و ارگان‌های وابسته به صنعت حمل و نقل بین‌المللی در داخل کشور در کلیه زمینه های حمل و نقل اعم از (حمل و نقل زمینی، حمل و نقل هوائی، حمل و نقل دریائی، حمل و نقل ریلی) به شرح زیر می‌باشند. لازم به ذکر است که تعداد این سازمان‌ها و ارگان‌ها در خارج از کشور بالغ بر ۵۰ سازمان می باشد که مهم ترین آنها در زیر آمده است.

• اتاق بازرگانی بین‌المللی (ICC)
• سازمان تجارت جهانی (GATT)
• سازمان هواشناسی جهانی (WMO)
• سازمان جهانگردی جهانی  (WTO)
• سازمان همکاری‌های اقتصادی  (ECO)  
• فدراسیون بین‌المللی شرکت‌های حمل و نقل بین‌المللی فورواردر  (FIATA)
• اتحادیه بین‌المللی حمل و نقل جاده ای  (IRU)
• فدراسیون بین‌المللی اتومبیل  (IAF)
• فدراسیون بین‌المللی راهها  (IRF)
• اتحادیه بین‌المللی کنگره های راه آهن  (IRCA)
• سازمان بین الدول برای حمل و نقل بین‌المللی راه آهن  (OTIF)
• کمیته بین‌المللی حمل و نقل راه آهن  (IRTC)
• اتحادیه بین‌المللی راه آهن ها  (UIC)
• سازمان همکاری‌های راه آهن ها  (OSSHD)
• سازمان بین‌المللی دریانوردی  (IMO)
• اتحادیه بین‌المللی بنادر و لنگرگاه‌ها  (IAPH)
• اتحادیه کشتیرانی کشورهای اسلامی  (ISA)
• شرکت هواپیمایی اکو
• کشتیرانی اکو
• کمیته آ سه ان
• فدراسیون بین‌المللی کشتیرانی  (ISF)
• سازمان بین‌المللی هواپیمایی کشور  (ICAO)
• انجمن بین‌المللی حمل و نقل

بیمه بین الملل حمل و نقل

حمل و نقل بین‌المللی به شیوه‌های مختلفی از جمله هوایی و زمینی صورت می‌گیرد. زیان‌هایی که ممکن است به کالا و بار در هر یک از این روش‌های وارد شود نیز به نوبه خود متفاوت خواهد بود و از این رو مفاد و موارد قرار داده شده در بیمه حمل و نقل بین‌الملل مربوطه نیز متفاوت خواهد بود. انواع بیمه حمل و نقل بین‌المللی شامل چند مورد زیر می‌شود:

•    بیمه حمل و نقل زمینی
•    بیمه حمل و نقل دریایی
•     بیمه حمل و نقل هوایی
•    بیمه بین‌المللی صادراتی
•    بیمه بین‌المللی وارداتی

در مقاله «بیمه بین الملل چیست و هر آنچه که باید در مورد انواع و شرایط آن بدانید» به طور مفصل به موضوع بیمه حمل و نقل بین المللی پرداخته شده است.

سخن آخر

در حمل و نقل بین‌المللی کالاها از کشوری به کشور دیگر جا به جا می‌شوند که روش‌های مختلفی دارد و هر یک نیز قوانین و مقررات خاص خود را دارند. حمل و نقل بین‌الملل توسط شرکت‌های خاصی صورت می‌گیرد که بر اساس نوع فعالیت به دو دسته فورواردر و کریر تقسیم می شوند. نظام‌های قانونی مختلفی بر هر یک از شیوه‌های حمل و نقل بین‌المللی حاکم است که درک آن‌ها برای فعالیت در این زمینه بسیار ضروری است.

لطفا نظرات و پیشنهادات خود را به جهت بهبود در امر تولید محتوا با ما در میان بگذارید.