اسناد تجاری چیست و انواع آن کدامند؟ این ها پرسش هایی هستند که در این مقاله به آن ها پرداخته می شود. برات و سفته و چک چیست و چه تفاوت هایی با یکدیگر دارند.
اسناد تجاری شامل انواع مختلفی از اسناد و مستندات تجاری می‌شود که به صورت روزانه میان افراد فعال در این حوزه رد و بدل می‌شود. اسناد تجاری خود به چند نوع تقسیم می‌شود. سفته، برات و چک از مهم‌ترین اسناد تجاری هستند. اینکه اسناد تجاری چیست و انواع آن کدم‌اند و چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند از جمله موضوعاتی هستند که در این مقاله به آن‌ها پرداخته می‌شود.
اسناد تجاری چیست؟
اسناد تجارتی به‌طور مطلق عبارت از کلیه اسنادی هستند که میان تجار در داد و ستد روزانه، رد و بدل می‌شوند. ولی در اصطلاح حقوق تجارت، استاد تجارتی عبارت از استادی است که قانون تجارت از آن‌ها نام برده و مقررات ویژه‌ای برای آن در نظر گرفته است.
- معامله نسبت به برخی از اسناد تجاری، ذاتاً عمل تجارتی است مانند عملیات بروانی پس کسی که اشتغال به عمل برواتی داشته باشد، تاجر است.
- معامله نسبت به برخی از اسناد تجاری، ذاتاً تجارتی نیست مانند سفته و چک
- اسناد تجارتی که در قانون ایران نام برده شده، عبارت از برات، سفته و چک هستند.
- این اسناد به علت فوایدی که در تجارت دارند، تحت مقررات خاصی قرار گرفته‌اند و مزایای نسبت به سایر اسناد دارند.
مزایای اسناد تجاری
اسناد تجاری با توجه به ویژگی‌ها و کاربردهایی که دارند، مزایای زیادی در پی دارند. فواید اسناد تجارتی را می‌توان در چند مورد زیر خلاصه کرد.
- وسیله انتقال وجوه هستند.
- وسیله اعتبار هستند.
- به جای وجه نقد مصرف می‌شوند.
انواع اسناد تجاری
همان‌طور که در بالا نیز عنوان شد، اسناد تجاری خود انواع مختلفی دارند. به طور کلی انواع اسناد تجاری را می‌توان در سه دسته زیر طبقه بندی کرد.
- برات
- سفته
- چک
برات چیست؟
برات نوشته‌ای است که به موجب آن شخصی، به دیگری دستور می‌دهد که مبلغ معینی در وجه شخص ثالث یا حواله کرد او یا در وجه حامل کارسازی کند.
مشخصات لازم برات
بر اساس قوانین تصویب شده در خصوص برات، برات علاوه بر امضا با مهر برات دهنده باید به شروط زیر را داشته باشد.
- قید کلمه برات روی برات؛ برات‌های امروزی چایی بوده و برات بودن آن‌ها مشخص است ولی قبلاً که فرم چاپی برات وجود نداشت، باید اشخاصی که برات صادر با قبول می‌کنند یا می‌گیرند، بدانند که سند مورد نظر برات است.
- تاریخ تحریر؛ تاریخ تحریر برات باید مشخص باشد و با تمام حروف نوشته شود.
- اسم شخصی که برات را باید تأدیه کند؛ برات بر عهده شخصی حواله می‌شود که محال‌علیه می‌شود و دارنده برات باید بداند که به چه کسی مراجعه کند.
- تعیین مبلغ برات؛ مبلغی که محال‌علیه لازم است بپردازد، باید معلوم باشد و صراحتاً در برگ برات قید شود.
- تاریخ پرداخت
- مکان تأدیه وجه برات
- اسم شخصی که برات در وجه یا به حواله او پرداخت می‌شود.
- قید این که برات، نسخه اول یا دوم یا سوم با چهارم است.
- نکول (برگشت)؛ نکول یا رد عبارت است از عدم قبولی برات از سوی محال‌علیه. نکول باید به موجب تصدیق نامه‌ای که رسماً تنظیم می‌گردد، محقق شود. به این اعتراض (پروتست) نکول گفته می‌شود.
سفته چیست؟
به موجب ماده ۳۰۷ سفته سندی است که به موجب آن، امضا کننده تعهد می‌دهد مبلغی را در موعد معین یا عندالمطالبه در وجه حامل یا شخص معین یا به حواله کرد آن شخص کار سازی نماید.
تفاوت میان سفته و برات
سفته و برات که هر یک از اسناد تجاری مهم تلقی می‌شوند، تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند که در زیر به مهم‌ترین آن‌ها پرداخته شده است.
- در برات، لااقل اسم سه نفر باید ذکر شود و در آن دهنده برات و گیرنده وجه و محال‌علیه باید معلوم باشد. ولی در سفته قید دو نفر (متعهد و متعهد له) کافی است.
- در برات، وجود محل اهمیت خاصی دارد ولی در سفته چون متعهد و دهنده وجه یک نفر است. وجود محل اهمیتی ندارد.
- معاملات برواتی را قانون جزِ معاملات تجارتی می‌داند ولو این که میان غیر تاجر باشد ولی سفته اگر میان غیر تاجر بوده و برای عمل تجارتی نباشد، ذاتاً عمل تجارتی نیست.
چک چیست؟
چک نوشته‌ای است که به موجب آن صادر کننده، وجوهی را که نزد محال‌علیه دارد. کلاً یا بعضاً مسترد می‌کند یا به دیگری واگذار می‌کند.
- چک وسیله استرداد وجه است و به جای پول هم به کار می‌رود.
- چک بر خلاف سفته و برات، وسیله اعتبار نیست و باید صادر کننده چک حتماً نزد محال‌علیه به میزانی که چک صادر می‌نماید، محل داشته باشد.
- تاریخ صدور چک باید از حیث روز و ماه و سال کامل بوده و معمولاً با تمام حروف نوشته می‌شود.
- گیرنده چک ممکن است شخص معینی باشد یا چک در وجه حامل باشد
- توجه چک باید به محض ارائه کارسازی شود.
انواع چک
انواع مختلفی از چک وجود دارند که در میان تاجران رد و بدل می‌شود. هر یک از انواع چک ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند که در ادامه به معرفی آن‌ها پرداخته شده است.
چک عادی
چک عادی چکی است که اشخاص عهده به حساب جاری خود صادر و دارنده آن تضمینی جز اعتبار صادر کننده آن ندارد.
چک تائید شده
چک تائید شده چکی است که اشخاص عهده به حساب جاری خود صادر و توسط بانک محال‌علیه و پرداخت وجه آن تائید می‌شود.
چک تضمین شده
چکی است که توسط بانک به عهده همان بانک به درخواست مشتری صادر و پرداخت وجه آن توسط همان بانک تضمین می‌شود.
چک مسافرتی
چک مسافرتی چکی است که توسط بانک صادر و وجه آن در هر یک از شعب آن بانک یا توسط نمایندگان و کارگزاران آن پرداخت می‌گردد.
سخن آخر
اسناد تجاری بخش مهمی از زندگی روزمره بسیاری از افراد هستند و از اهمیت آن‌ها نمی‌توان غافل شد. برات، سفته و چک سه نوع اصلی از این اسناد هستند که هر یک ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند.
تجربه شما در استفاده از اسناد تجاری چیست؟
